De top 10 vragen over spreekangst

Er leven veel vragen over angst voor spreken in het openbaar. In dit artikel vind je de antwoorden op de top 10 vragen over spreekangst.

1. Wat is spreekangst precies?

Spreekangst is een extreme, belemmerende spanning die je ervaart voorafgaand aan en tijdens het geven van een presentatie. Je herkent het aan een aantal fysieke verschijnselen zoals een droge mond, een bibberige stem, trillende stem, en een kortsluiting in je brein.

Daarbij heb je last van een vernauwde waarneming: je kunt je omgeving en het publiek niet goed zien en je voelt je geïsoleerd. In de aanloop naar een presentatie kun je last hebben van piekeren en slecht slapen. De spanning is vaak (maar niet altijd) het hoogst aan het begin van de presentatie. Na afloop van de presentatie voel je je uitgeput en leeg.

2. Wat is het verschil tussen spreekangst en gewone zenuwen?

Gezonde zenuwen maken je scherp en alert – je functioneert goed. Spreekangst daarentegen verlamt je. Om te bepalen of je spreekangst scores hebt kun je de ‘ziekenhuismethode’ gebruiken.

Geef hiervoor je spanning een cijfer van 0 – 10. Een score tussen van 0 t/m 5 wordt gezien als gezonde spanning. Je voelt adrenaline, maar het belemmert je functioneren niet. Een score van 6 of 7 noemen we verhoogde spanning. Je merkt dat je niet optimaal functioneert, maar je red je zelf nog goed. Een score van 8, 9 of 10 wordt gezien als spreekangst. Je merkt dat je beduidend slechter functioneert: je denkt minder helder, je verhaal komt er niet vloeiend uit, je bent veel minder wendbaar.

Een ander belangrijk verschil tussen gezonde spanning en spreekangst is dit: gezonde spanning neemt af naarmate je vaker presenteert. Spreekangst blijft gelijk of wordt juist erger.

3. Waar komt mijn spreekangst vandaan?

Spreekangst is een combinatie van twee verkeerde strategieën: een verkeerde aandachtsverdeling én het hebben van negatieve verwachtingen. Je richt te veel aandacht op jezelf en je verhaal (in plaats van op je publiek), terwijl je tegelijkertijd rampscenario’s in je hoofd afspeelt.

Let op: dit is géén persoonlijkheidsprobleem. Je bent een competente professional die gewoon verkeerde gewoonten heeft aangeleerd tijdens het presenteren. Het goede nieuws? Die gewoonten kun je ook weer afleren door nieuwe strategieën aan te leren.

4. Is spreekangst normaal? Hoe vaak komt het voor?

Angst voor spreken in het openbaar is heel normaal. In organisaties geeft meer dan 60% van de medewerkers aan liever een complex project op zich te nemen dan onverwachts het woord te voeren voor collega’s. Je bent dus absoluut niet de enige – het is één van de meest voorkomende angsten ter wereld.

5. Kan ik van mijn spreekangst afkomen?

Ja, absoluut. Als je in het algemeen prima functioneert en communiceren met mensen leuk vindt, en alleen spreekangst ervaart als je voor groepen spreekt, dan is het niet heel ingewikkeld om dit aan te pakken. Het vraagt wel een tijdsinvestering om nieuwe strategieën aan te leren en deze consequent toe te passen.

Je kunt het vergelijken met het aanleren van een nieuwe techniek in sport of muziek of dansen: niet verschrikkelijk moeilijk, maar je moet wel de juiste instructie krijgen en vervolgens oefenen. Wij zien in onze trainingen dat deelnemers bijna allemaal van hun spreekangst afkomen. Dat betekent dat deelnemers van spanningsniveau 8, 9 of 10 terugzakken naar spanning 5 of lager.

6. Helpt vaker presenteren tegen spreekangst?

Mensen met spanningsscores t/m 7 merken vaak dat meer presenteren helpt om de spanning te doen afnemen. Helaas is dit bijna nooit het geval als je spanningsscores 8, 9 of 10 hebt. In dat geval loopt de spanning juist op als je meer presenteert.

Waarom? Omdat de echte oorzaak – verkeerde aandachtsverdeling en negatieve verwachtingen – niet wordt aangepakt. Meer presenteren zonder de juiste strategie is als meer tennissen met een verkeerde backhand techniek. De frustratie over het feit dat de ballen steeds in het net belanden, zorgt ervoor dat het tennissen steeds meer beladen en frustrerend wordt. Je zult eerst je techniek moeten veranderen voordat je progressie maakt.

7. Helpen pillen tegen spreekangst?

Pillen (meestal bètablokkers) voorkomen een verhoogde hartslag, waardoor je minder fysieke verschijnselen ervaart. Werkt dat tegen spreekangst? Tot op zekere hoogte. Als je maar incidenteel presenteert, kan het een optie zijn. Maar als presenteren onderdeel van je werk is, raden we het sterk af.

Ten eerste is een bètablokker een medicijn dat ingrijpt op je hartslag. Ten tweede blijf je mentaal doodsangsten uitstaan, terwijl je lichaam niet meer reageert. Belangrijker nog: door pillen te slikken lever je jezelf het bewijs dat je het niet kunt, wat je angst juist verergert.

8. Moet ik mijn presentatie uit mijn hoofd leren?

Nee, juist niet! Als je je presentatie letterlijk op punten en komma’s uit je hoofd leert, ontstaat er bijna altijd een verkeerde aandachtsverdeling. Je probeert dan uit alle macht iedere zin precies zo te reproduceren als geleerd, waardoor je te veel aandacht op jezelf en je verhaal legt. Goed voorbereiden is wel belangrijk, maar dan op structuur. Zorg dat je weet welke stappen je in welke volgorde maakt. Presenteren is praten met mensen, geen gerepeteerde voorstelling. Bereid je voor op segmentniveau, niet op woordniveau. Dat werkt tegen spreekangst.

9. Wat maakt mijn spreekangst erger?

Twee dingen maken spreekangst een stuk erger. Ten eerste: te veel focus op jezelf. Denk aan ademhalingsoefeningen, stemtraining of het uit je hoofd leren van je presentatie – allemaal technieken die je nog meer op jezelf laten letten. (Het grote probleem bij spreekangst is juist dat je al te veel op jezelf let.)

Ten tweede: vermijdingsgedrag. Door situaties te vermijden geef je je systeem het signaal dat je de situatie niet aankunt. De ‘spannings-snelweg’ in je hersenen wordt daardoor nog beter geasfalteerd. Hoe meer je vermijdt, hoe groter je spreekangst wordt.

10. Hoe pak ik mijn spreekangst praktisch aan?

Er zijn 5 concrete stappen tegen spreekangst:

1. Bereid je op segmentniveau voor, niet op woordniveau.
2. Voer je presentaties uit in de ‘praten met stand’ – praat gewoon met je publiek in plaats van een voorstelling te geven.
3. Breng je persoonlijke triggers in kaart en slijt deze uit.
4. Visualiseer positieve scenario’s in plaats van rampscenario’s.
5. Oefen gestructureerd met oplopende moeilijkheidsgraad en monitor jezelf. Begin bijvoorbeeld met een update aan 2-3 collega’s en bouw dat rustig op.

Spreekangst overwinnen met Nobbe Mieras

Hopelijk heb je antwoord gekregen op jouw top 10 vragen over spreekangst. Worstel je in je eigen praktijk met spreekangst en wil je er definitief vanaf? Onze tweedaagse training Presenteren zonder Spreekangst leert je stap voor stap hoe je strategieën ontwikkelt waarmee je elk podium ontspannen kunt beklimmen.

Met onze unieke combinatie van theatertechnieken en wetenschappelijke inzichten helpen we je van spanningsniveau 8, 9 of 10 terug te zakken naar gezonde spanning. Twijfel je nog of je wel echt last hebt van spreekangst? Neem dan contact met ons op! We helpen je graag om de juiste keuze te maken.